مي‌توان در يک شاعر‌ـ‌‌منتقد، شاعر را به جستارنويس ترجيح داد: اين که کنفرانس‌هاي مسيحيِ «اسقف اليوت»، پاز اليوت را اين‌طور مي‌ناميد، براي شيفتگانِ سرزمين هرز ملال‌آور بود، به‌خوبي قابل فهم است. اما شاعرـ منتقد و رهبر معنوي نزد پاز چيزي واحد را مي‌سازند به‌طوري که باعث مي‌شود شاعر فرانسوي، کلود روآ، بگويد که اين مکزيکي يادآور هُلدرلين يا نروال است که در حال نوشتن رساله‌هاي توکويل يا مارکس هستند. مقايسه‌ي اغراق‌آميزي‌ست اما نشان مي‌دهد تا چه اندازه پاز شگفت‌انگيز بوده است. با استفاده از کلمه‌هاي مارينا تِسوِ‌تايِوا، او «شاعري با تاريخ» بود و برخلافِ شاعري «صرفاً غنايي» «مردي با اراده» بود، همان چيزي که من رهبر معنوي ناميده‌ام، و نه متفکري با يک نظام فکري خاص، نه يک پيامبري که ــ مثل پاوند که با زوالش مبارزه مي‌کرد ــ به دنبال تبديل شعرش به تاريخِ «ويژه»‌ي يک ننگ باشد. پاز همان‌طور که بهترين منتقدانش گفته‌اند، از رامون خياراو گرفته تا پل هانري ژيرو، يک رمانتيکِ هشيار بود: او رؤياي مذهبِ شعر را در سر مي‌پروراند اما شکاکيتش او را بيدار نگه‌مي‌داشت و….