روزي حرفهاي يکي از پيروان فيلسوف سياست را شنيدم که پساز تأکيد مدام بر کودتا نبودن وقايع 28 مرداد 32 و با وجود يدک کشيدن صفت ايرانشهري، «ملي شدن نفت» را اشتباه ميدانست! با انتشار ويراست تازهي اسناد سيا دربارهي ايران، مشخص ميشود که چگونه ميتوان کودتاي 1332 را رد کرد و با مليشدن نفت هم مخالف بود! البته اطلاع از حضور «جورج مکگي» در مقام يکي از صاحبان شرکت نفتي تگزان اويل و معاون وزارتخارجهي کابينهي ترومن در ايران کفايت ميکند براي فهم چرايي اهميت ملي شدن نفت و نسبت دقيق و درستش با کودتاي 28 مرداد: «دولت متبوعام سخت با ملي شدن نفت مخالف است زيرا چنين اقدامي امتيازات نفتي آمريکا، بريتانيا و ديگر شرکتها در جهان را به خطر مياندازد.» کتاب «بحران نفت در ايران: از ناسيوناليسم تا کودتا»، پژوهش تازهي «يرواند آبراهاميان» با نظر به ويراست تازهي اسناد محرمانهي سازمان سياست که نشان ميدهد آمريکا چگونه از لحظههاي آغازين مليشدن نفت، مداخلهي جدي و علنياش در ايران را آغاز کردهاست. از آنجايي که «هندرسون به سيا اطمينان داد که برنامهاي منسجم در مجلس براي واداشتن مصدق به کنارهگيري در جريان است» تا کودتا و مداخلهي دلاري و نظامي غيرمستقيم و ويران کردن غيرقابل جبران تمام آيندهي ايران، تصويري هولناک از رفتار ايالات متحده در مسير کمک حداکثري به ازدست دادن فرصتهاي ماست، فرصتهايي که در نامهي «هنري گرادي» به وزارت خارجهي کشورش، اينطور بازگو ميشوند: «مصدق از پشتيباني 95 تا 98 درصد از مردم اين کشور برخوردار است. تلاش براي برکناري او حماقت است.» بحران نفت در ايران به ريشههاي مداخلهي تمام و کمال آمريکا در ايران رفته و روايتي مستند از عمق مخالفت آمريکا با ملي شدن نفت و به تبع آن دولت دکتر محمد مصدق ارائه ميدهد. ازهمينرو و بر اساس گزارش سيا، چگونه وقتي «براي نخستين بار يک دولت در ايران با پشتيباني مردمي به قدرت رسيده است» و کاري کرده که ديگر «هيچکس نميتواند ايرانيان را به ملي نکردن شرکت نفت متقاعد کند» درحاليکه «شاه به شکل فزايندهاي از قدرت خيابان آگاه ميشود و در حال حاضر از خيابان بيش از بريتانيا ميترسد»، ميتوان لحظهاي در ابعاد و اعماق مداخلهي آمريکا و هدايت کودتا شک کرد. اينکه چگونه ايالات متحده، اين سمت تهوعآور همهي تاريخ، درنهايت و تا همين امروز آن فرم از مليشدن را براي ما تجويز کرد که تا زماني پذيرش ميشد که «انجام عمليات آينده [در نفت] در حيطهي اختيارات ايرانيان نباشد.»
کتاب آبراهاميان مهم است حتا با وجود علم ما از اين تعبير خود نويسنده: «... اينکه ناگفتهها و مجهولات اغلب از آنچه نوشته شده مهمترند.»
نويسنده | يرواند آبراهاميان |
قطع | رقعي |
مترجم | محمدابراهيم فتاحي |
نوع جلد | شوميز |
زبان | فارسي |
تعداد صفحات | 270 |
نوبت چاپ | 1 |
ابعاد | 14.5 * 21.5 * 1.3 |
وزن | 315 |
سال چاپ | 1401 |
هنوز نظري ثبت نشده است