مارينا تسوتايوا، يکي از چهار شاعر بزرگ روسيه در قرن بيستم، در زمانه‌اي هولناک و دشوار مي‌نوشت؛ در گرماگرم جنگ، مهاجرت، غربت، فقر، گرسنگي، فقدان و سوگ. او مجال بازي صرف با کلمه‌ها و حتي ايده‌ها را نداشت و نثر چگال، سرکش و چابکش نشانه روزگاري است که در آن، دوام‌آوردن هنرمند و يافتن راهي براي خلق و آفرينش هنري دشوار و طاقت‌فرسا بود. هنرمند و زمانه حاصل همين عصر و نگاهي به فشارهاي سياسي و اجتماعي همين روزگار است. او در سه جستار اين کتاب تلاش مي‌کند بفهمد که نسبت هنر با روزگار پرهياهو و پرشتابي که مستندنگاران هم از رخدادهايش جا مي‌مانند، چيست. هنرمند هنگام هجوم وقايع گريزناپذير کجا مي‌ايستد يا حتي کجا از پا مي‌افتد؟ براي مارينا تسوتايوا خودِ نوشتن شکلِ يگانه‌اي از ايستادگي بود. او اعتقادي خدشه‌ناپذير به ادبيات و هنر داشت و آن را پناهگاهي در ميانه تراژدي‌ها و رنج‌هاي زندگي مي‌دانست. همين موضوع هم باعث شد جايگاه ويژه‌اي براي هنرمند قائل شود و هنر او را فراتر از سرگرمي، موضوعي اخلاقي و انساني ببيند. تسوتايوا هنرمند را در برابر پرسش‌هايي اخلاقي قرار دهد؛ مثل اين‌که هنر و انسانيت چگونه پيوندي ممکن است با هم داشته باشند، شاعر چه وظيفه‌اي دارد و اساساً چيزي به نام هنر مقدس وجود دارد يا نه؟ او در جستارهاي هنرمند و زمانه روي همين مسئله دست مي‌گذارد و مي‌کوشد با زبان ادبي و غني خود تحليل از آن به دست بدهد. او با ارجاع به ادباي زمانش از پاسترناک و ماياکوفسکي تا ماندلشتام و ريلکه، ديدگاه خود را نسبت به هنر واقعي توضيح مي‌دهد و از وظايف هنرمند اصيل مي‌گويد. نشر اطراف پيش‌تر هفت جستار از تسوتايوا را در کتاب آخرين اغواگري زمين منتشر کرده بود. از ميان آن‌ها، سه جستار ارتباطي تنگاتنگ با نسبت هنر و روزگار سخت دارند و در شرايطي نوشته شده‌اند که به اوضاع امروز و دنياي پيرامون ما بي‌شباهت نيست. کتاب هنرمند و زمانه ويراستي جديد از آن سه جستار است که جستاري از جوزف برودسکي درباره نثر تسوتايوا هم به آن ضميمه شده است. در نهايت اين‌که هم? جستارهاي اين کتاب مشخصاً بر موضوع «زيستن، انديشيدن و نوشتن» در زمانه حادثه‌خيز و نفس‌گير متمرکزند. هنرمند و زمانه کتابي است براي آنان که مي‌کوشند در دل بوران‌هاي مهيب دوران، شعله لرزان سرپناهي به نام ادبيات را گرم نگه دارند. اين کتاب را الهام شوشتري‌زاده ترجمه کرده است.