کتاب حاضر مشتمل بر چهار مقاله است درباره مناسبات جلال آل‌احمد با چهار تن از روشنفکران برجسته هم عصرش. به جز مقاله نخست که به بررسي روابط آل‌احمد و نيما يوشيج اختصاص دارد، سه مقاله ديگر کتاب را مي‌توان تکمله‌اي دانست بر بخش نخست از کتاب «يک چاه و دو چاله» آل‌احمد. آل‌احمد در آن کتاب از همايون صنعتي‌زاده و ابراهيم گلستان و ناصر وثوقي در مقام موانعي گمراه کننده ياد کرده که دست روزگار بر سر راهش قرار داده بوده است. او در آن کتاب، به علت حاکميت استبداد و وجود سانسور، ناچار بوده است تا در بيان افکارش بسيار جانب احتياط را رعايت کند و از زباني موجز و رمزآميز استفاده کند. نويسنده در کتاب حاضر به شرح و تبيينِ آن نکات و اشارات رمزآميز پرداخته و همچنين کوشيده است تا از «استبدادزدگي» روشنفکران، در مقام يکي از عوارض جوامع بسته به استبدادي سخن بگويد.